Post-HBO-opleiding: ‘Complexe crises vragen om ketenbrede aanpak in de zorg’

Hoe groter en complexer een crisis, hoe belangrijker het is dat zorginstellingen samenwerken om de continuïteit op orde te houden. Hoe breng je al die partijen samen? En hoe zorg je voor één ketenbrede visie? Dit zijn enkele thema’s die centraal staan tijdens de post-HBO opleiding ‘beleidsadviseur ketencontinuïteit van zorg’.

Het is donderdagochtend 9.00 uur. Voordat de les begint, spreek ik Angela Loeffen, opleidingscoördinator bij Het Netwerkcentrum. “We hebben deze opleiding ontwikkeld omdat we zien dat de kans op een complexe, langdurige, bovenregionale crisis toeneemt”, vertelt ze. “Bij zo’n crisis komt de continuïteit van de zorg al snel onder druk te staan. Dat los je niet op als individueel ziekenhuis of als individuele zorginstelling. Je hebt daar een ketenbrede crisisaanpak voor nodig. Tijdens deze opleiding leren de deelnemers hoe zij hun crisispartners mee optillen naar dat hogere niveau en hoe zij samen met hen toewerken naar een ketenbrede crisisaanpak.”

Ze vertelt dat de opleiding in de eerste plaats bedoeld is voor beleidsmedewerkers van GHOR-bureaus en ROAZ-regio’s. “Maar het is ook interessant voor medewerkers van zorginstellingen of bijvoorbeeld beleidsmedewerkers van het ministerie van Volksgezondheid die zich bezighouden met de ketenbrede aanpak.”

Overtuigen en beïnvloeden
Om een indruk te krijgen, loop ik een dagje mee. De deelnemers hebben al enkele opleidingsweken achter de rug. Vandaag staat het onderwerp ‘overtuigen en beïnvloeden’ op het programma. Docent Martin Madern vertelt over de 7 principes van beïnvloeden die ontwikkeld zijn door de oud-hoogleraar marketing en psychologie Robert Cialdini. “Hij is wereldwijd dé autoriteit op dit gebied”, vertelt Martin. “In zijn boek ‘Invloed, de zeven geheimen van het overtuigen’ legt hij uit welke principes je kunt inzetten om mensen in beweging te krijgen.”

Aan het begin van de les voelen deze principes nog een beetje als manipulatie. Een van die principes is bijvoorbeeld wederkerigheid: als je mensen iets geeft, voelen zij zich verplicht om op een ander moment iets voor je terug te doen. Hoe ethisch is het om dit soort middelen in te zetten?

Na een kort theoretisch gedeelte is het tijd om aan de slag te gaan. De deelnemers krijgen de opdracht om een groep mensen te overtuigen op basis van de principes van Cialdini. Ze pakken iets te drinken, zoeken een plekje op het zonnige terras en gaan aan het werk.

Inhoudelijke basis
Angela vertelt dat de opleiding in de eerste plaats een stevige inhoudelijke basis biedt. “De modules richten zich op kennis van de zorg, de belangen van zorginstellingen in de keten, risicomanagement, netwerkmanagement en persoonlijke vaardigheden, zoals overtuigen en beïnvloeden. De lessen worden gegeven door experts uit de branche, veelal bestuurders en oud-bestuurders. Een van de lessen wordt bijvoorbeeld verzorgd door Peter Langenbach, directeur Zorginkoop bij zorgverzekeraar Zilveren Kruis. Hij geeft inzicht over de manier waarop zorgverzekeraars beslissingen nemen bij de inkoop van zorg. De lessen over risico- en impactanalyse worden gegeven door Femke van de Berg, expert op dit gebied.”

De opleiding geeft niet alleen een goede inhoudelijke basis. “De kracht is ook dat de deelnemers leren hoe zij de theorie kunnen toepassen in de praktijk”, vertelt Angela. “Dat doen zij in de eerste plaats in de lessen door met de theorie aan de slag te gaan. Daarnaast maken zij drie verwerkingsopdrachten: het maken van een netwerkanalyse voor hun eigen organisatie, het beoordelen van een evaluatierapport en het maken of beoordelen van een risicoanalyse voor hun eigen organisatie. De deelnemers sluiten de opleiding af met een afstudeeropdracht.”

Goede aanvulling
De deelnemers zijn ondertussen nog druk in de weer. Ik schuif aan en vraag hoe zij de opleiding tot nu toe ervaren. “Voor mij is het een goede aanvulling op mijn werk”, zegt Sanne Kruijs, beleidsmedewerker relatiebeheer bij de GHOR Hollands Midden. “Ik vind het waardevol dat de docenten vanuit hun eigen belevingswereld vertellen. Zo leer ik om de verschillende vraagstukken ook vanuit een ander perspectief te zien. De lessen van Leo Kliphuis zijn mij bijvoorbeeld erg bijgebleven. Hij is voorzitter van de Raad van Bestuur van Cohesie. Dit is een samenwerkingsverband van huisartsen in Noord-Limburg. Hij vertelde over de dilemma’s waar hij binnen zijn eigen ROAZ-regio tegenaan loopt. Hij wees ons op knelpunten waar ik zelf nog nooit bij had stilgestaan. Nu ik zijn verhaal gehoord heb, begrijp ik beter waarom partijen wel of niet akkoord kunnen gaan met bepaalde voorstellen.”

“De opleiding heeft mij meer inzicht gegeven in de verschillende processen”, vertelt Maurice Peters, adviseur crisisbeheersing en OTO bij de Acute Zorgregio Oost. “En hoe beter je weet hoe alles werkt, hoe meer wederzijds begrip er is. We hebben bijvoorbeeld een opdracht gehad waarbij de ROAZ- en de GHOR-deelnemers ieder vanuit hun eigen perspectief aan de slag gingen. Dat gaf een goed beeld van elkaars visie en elkaars belangen.”

Over de top
Terug naar de les. Alle groepen hebben dezelfde case gekozen: mensen enthousiasmeren voor het nieuwe protocol handhygiëne. De eerste twee groepen maken vooral gebruik van de strategieën autoriteit, wederkerigheid en sociale bewijslast. Ze wijzen op onderzoeken van het RIVM en willen bekende microbiologen uitnodigen om over het protocol te vertellen. De toehoorders krijgen een sleutelhanger met handzeep mee, want ‘als je iets krijgt, ben je eerder geneigd om iets terug te doen’.

Het laatste groepje gooit het over een hele andere boeg. “Welkom op de netwerkbijeenkomst over handhygiëne!”, zegt de deelnemer enthousiast. “Goed om te zien dat jullie in zulke grote getalen gekomen zijn, want dat laat maar weer zien dat het protocol handhygiëne ook voor jullie erg belangrijk is.” De deelnemer maakt hiermee gebruik van de strategie ‘commitment’, want als mensen eenmaal ‘ja’ hebben gezegd tegen de eerste stap, kunnen ze bijna niets anders dan ook instemmen met stap 2. De deelnemer gaat nog even op deze voet door. “We hebben enquêtes gehouden en daaruit blijkt dat 83% van jullie ontevreden is over het oude protocol. Dat laat goed zien dat jullie hier klaar mee zijn en dat jullie toe zijn aan iets nieuws.”

Natuurlijk, deze laatste presentatie is wat over de top. “Maar het laat wel goed zien hoe het werkt”, zegt een van de deelnemers. “We hebben als beleidsadviseurs vaak de neiging om mensen te overtuigen op de inhoud. Maar er zijn meer instrumenten die we kunnen inzetten.” En voelt dat als manipulatie? “Nee”, is de algemene conclusie. “Want het zijn instrumenten die we allemaal bewust of onbewust inzetten. Door er bewuster mee bezig te zijn, kun je ze zelf effectiever inzetten en kun je je weren als mensen deze strategieën bij jou gebruiken.”

Januari 2026
Met die woorden wordt de ochtend afgesloten. De deelnemers gaan lunchen en krijgen na de lunch intervisiegesprekken. Angela vertelt tot slot dat deze leergang bijna op zijn einde loopt. “De cursisten gaan nu nog aan de slag met hun eindopdracht, waarin ze een onderzoeksvraag uit hun eigen organisatie vertalen naar een beleidsnotitie of -advies, en dat presenteren aan een examencommissie. De examencommissie bestaat uit een bestuurder van een zorginstelling en een DPG.”

In januari 2026 gaat de volgende leergang van start. “Ik hoop dat we dan weer een mooie mix kunnen maken van deelnemers van ROAZ-regio’s en GHOR-bureaus”, zegt Angela. “Want als je samen een opleiding volgt, leer je elkaar beter begrijpen. Ik ben ervan overtuigd dat dat de samenwerking ten goede komt.”