Nieuwe (H)OvD BOB-training politie: ‘Uniformiteit draagt bij aan eenduidig stelsel’

De politie heeft de afgelopen jaren toegewerkt naar één landelijk trainingsprogramma voor alle (H)OvD’s. In deze training leren zij alles over integrale mono besluitvorming aan de hand van de BOB-methodiek. “De (H)OvD BOB-training draagt bij aan meer eenduidigheid in het hele stelsel”, zegt Hessel Haagsma, landelijk coördinator centraal gestuurd trainen bij de politie. Hoe is deze training opgebouwd? We liepen een dagje mee.

Ik meld me op een woensdagochtend voor de (H)OvD BOB-training van de eenheid Oost-Nederland. (H)OvD’s van verschillende disciplines lopen de trainingslocatie binnen: sommige zijn HOvD, anderen OvD-Operationeel Centrum, OvD-Recherche, OvD-Politie of OvD-Intelligence. “We hebben gekozen voor één gezamenlijke BOB-training,” legt Hessel uit. “Zo creëren we één uniform stelsel en trainen we realistisch samen, precies zoals in de praktijk.”

Hessel vertelt dat de trainingen bij de politie de afgelopen jaren een behoorlijke ontwikkeling hebben doorgemaakt. “We werken al sinds 2015 met het OvD-stelsel. In de beginjaren werd dit door de eenheden verschillend geïnterpreteerd. Dat zat een goede integrale aansturing in de weg. Daarom is er besloten om één landelijke OvD-training te ontwikkelen voor alle eenheden.”

De trainingen zijn ontwikkeld en worden verzorgd door Good Work Personnel Development. Deze OTO-organisatie heeft een vierjarig samenwerkingsverband met de politie en is hun vaste trainingspartner. “In het begin merkten we dat het niveauverschil tussen de eenheden groot was”, vertelt mede-eigenaar Jehury van Deursen. “In de ene regio hadden de (H)OvD’s na hun basisopleiding op de Politieacademie nauwelijks meer een training gevolgd. In andere regio’s waren de (H)OvD’s juist goed getraind. Daarom zijn we in 2024 eerst gestart met een basistraining voor alle (H)OvD’s. Deze training was gericht op integrale mono besluitvorming, de BOB-methodiek, C4, de samenhang in de samenwerking, persoonlijke effectiviteit, teameffectiviteit, situationeel leiderschap en het snel sturen op ‘gouden uur incidenten’. Met deze training hebben we het niveau gelijkgetrokken. De trainingen die we nu geven zijn daar een vervolg op.”

BOB-methodiek
De training begint met het opfrissen van de basiskennis over de BOB-methodiek. Gerda Bouma, trainer bij Good Work, projecteert enkele onderwerpen op het bord en vraagt: “Wat bespreek je bij beeld-, oordeel- en besluitvorming?” Deze opdracht gaat de deelnemers gemakkelijk af. Stap voor stap gaat de trainer de diepte in en zien de deelnemers hoe zij de BOB-methodiek moeten toepassen in een integraal BOB-overleg.

Opvallend is het interactieve karakter van de training. De deelnemers worden keer op keer aan het werk gezet, of worden aangemoedigd om zelf met voorbeelden te komen. “Een dilemma is het wel of niet inzetten van zichtbare politie”, zegt een van hen. “Zichtbare politie kan escalerend werken, maar het kan er ook voor zorgen dat mensen zich juist veilig voelen.” De trainer benadrukt: zoek tijdens een BOB-overleg niet te lang naar dilemma’s. “Meestal zijn ze direct zichtbaar en voelbaar. Zie je en voel je ze niet? Dan zijn ze er waarschijnlijk ook niet.”

Verdieping
Na het algemene gedeelte volgt de verdieping op één thema. “We hebben de thema’s gebaseerd op het landelijke risicoprofiel en input uit de eenheden,” zegt Hessel. Dit jaar kunnen de deelnemers kiezen tussen ‘Crisisopsporing plaats incident’ of ‘de Wet Openbare Manifestaties’. “Bovendien hebben we de eenheden gevraagd om input te leveren voor de cases en scenario’s. Good Work heeft deze input per regio in de scenario’s verwerkt. De scenario’s spelen zich dus af op herkenbare locaties en de (H)OvD’s worden geconfronteerd met knelpunten die in hun eenheid realistisch zijn.”

De deelnemers krijgen een video te zien waarin wordt uitgelegd wat tijdens een demonstratie wettelijk wel en niet is toegestaan. Daarna bespreekt de trainer enkele praktijkvoorbeelden met de groep, zoals een demonstratie in een bankgebouw. De burgemeester mocht deze demonstratie niet verbieden omdat de demonstranten zich in een ruimte bevonden die voor het publiek toegankelijk was. Bij een demonstratie op het spoor lag dat anders: vanwege de veiligheidsrisico’s mocht de burgemeester daar wél ingrijpen.

Ook de deelnemers dragen voorbeelden uit de praktijk aan. “Wij hebben in onze regio regelmatig klimaatdemonstraties”, vertelt een van hen. “Sommige actiegroepen zijn erg goed georganiseerd. Een van die groepen schoof een keer een liaison naar voren. Er viel goed met hem te praten. Hij wilde een aftocht met veel media-aandacht. Na deze aftocht is de demonstratie vreedzaam beëindigd.”

VR-brillen
Na de lunch is het tijd om te oefenen, deels met Virtual Reality-brillen. “Als de deelnemers de VR-brillen opzetten, komen ze allemaal in hun eigen werkomgeving en regionale context terecht”, vertelt Hessel. “Dus de OvD-OC landt in het Operationeel Centrum, de OvD-P bij het incident, enzovoorts. Het doet iets met je, als je de beelden van het incident ziet en de geluiden hoort. Dat geeft meer druk en zo proberen we de werkelijkheid zo dicht mogelijk te benaderen. De deelnemers gaan vervolgens samen het BOB-overleg in. Ze hebben in hun opleiding en in de trainingen daarna veel vaardigheden geleerd over de BOB-methodiek, persoonlijke effectiviteit, team effectiviteit en situationeel leiderschap. Het is de kunst om onder druk de geleerde vaardigheden toe te passen in het integrale mono-besluitvormingsproces door middel van de BOB-methodiek.”

Na een kort scenario in de eigen VR-omgeving gaan de brillen af. Tijd voor het eerste BOB-overleg. Al snel blijkt hoe waardevol het is dat de (H)OvD’s zich net nog in hun eigen werkomgeving bevonden. “Ik heb ongeveer 40 tot 50 mensen gezien die de snelweg blokkeren”, zegt de OvD-P tijdens de beeldvorming. “Er staat een vrachtwagen met levende varkens in de file, ik heb kettingen gezien en ik hoor veel getoeter.” De manier waarop de OvD-P hierover vertelt, wekt de indruk dat hij zelf op de plaats van het incident heeft gestaan.

Het goed toepassen van de methodiek helpt om het beeld helder te krijgen. De OvD-I heeft bijvoorbeeld in zijn VR-omgeving social media-kanalen gescand. Hij zegt tijdens de beeldvorming dat het om een actiegroep gaat. “Ze roepen mensen online op om zich aan te sluiten. In principe staan zij bekend als vreedzame demonstranten.” Maar er zijn ook zorgen over een tankwagen die een giftig gas vervoert.

Oordeelsvorming
Tijdens de oordeelsvorming blijkt dat de OvD-P een goed beeld heeft van de situatie ter plaatse. Een OvD noemt tijdens het BOB-overleg het risico dat het giftige gas richting de naastgelegen industrie kan waaien. “Dat is niet realistisch”, zegt de OvD-P direct. “Want ik heb gezien dat de afstand tussen de industrie en de demonstranten groot is. Ik kan me niet voorstellen dat het gas de industrie kan bereiken.”

Na het BOB-overleg gaan de VR-brillen weer op en keren de OvD’s terug in hun eigen werkomgeving. Halverwege de oefening kunnen de deelnemers de VR-brillen ruilen. Zo krijgen ze ook inzicht in de rol van hun collega.

Praktisch en actueel
De (H)OvD BOB-trainingen zijn inmiddels een vast onderdeel geworden van het OTO-programma van de eenheden. Zo’n 2400 (H)OvD’s worden jaarlijks op deze manier getraind. Zij volgen deze training enerzijds omdat ze verplicht zijn om 8 uur per jaar te trainen. “Met deze training voldoen ze aan die vereiste”, zegt Hessel.

Toch merkt Hessel dat de (H)OvD’s deze training niet alleen volgen omdat het een verplichting is. “De meeste (H)OvD’s doen graag mee, omdat het praktisch en actueel is. Ze krijgen hier gereedschap aangereikt die ze niet willen missen. De training krijgt in de evaluaties gemiddeld een 8,5.”

Jehury zegt dat zij dit hoge cijfer vooral te danken hebben aan de jarenlange ervaring die zij hebben opgebouwd in het trainen van de politie. “Ook wordt het gewaardeerd dat we veel gebruik maken van innovatieve leermiddelen. Door elk jaar iets nieuws te bieden, blijven we de deelnemers prikkelen en enthousiasmeren.”

Doorontwikkeling
De training wordt de komende jaren verder ontwikkeld. “We willen ervoor zorgen dat de opleiding op de Politieacademie en deze BOB-trainingen nog beter op elkaar aansluiten”, vertelt Hessel. “Ook willen we de opleiding volgend jaar op meerdere locaties tegelijk aanbieden. Bij een echt incident zitten de (H)OvD’s ook niet bij elkaar in één ruimte, maar verdeeld over meerdere locaties. Dat willen we volgend jaar ook bij de training doen, zodat het nog beter aansluit bij de praktijk.”

Jehury wil bovendien meer complexiteit aan de training toevoegen. “Hoe meer de (H)OvD’s gouden uur incidenten trainen, hoe meer de methodiek een automatisme wordt. Ik verwacht dat zij het volgend jaar zo goed in de vingers hebben dat zij het ook kunnen toepassen in complexere cases.”

Lokale situatie
De dag loopt ten einde. De laatste oefening is een table top: een demonstratie bij het provinciehuis in Arnhem. De OvD-P die uit Arnhem komt, ziet het al helemaal voor zich.

Het scenario ontvouwt zich en er komt steeds meer informatie binnen via de OvD-OC, de OvD-R en de OvD-I. Er rijdt een auto met brandbare vloeistoffen op volle snelheid op de demonstratie af. “Ik ken de weg waar hij nu rijdt”, zegt de OvD-P. “Dus ik weet wat ik nu zou doen.” Hij noemt de toegangsweg die hij af zou sluiten.

De gebeurtenissen volgen elkaar in rap tempo op. De HOvD en de OvD’s brengen in het BOB-overleg beelden samen, beoordelen de situatie en nemen op basis daarvan steeds meer maatregelen. Uiteindelijk ramt de auto met brandbare stoffen de politiewagens die de weg hebben afgezet. “Zijn de demonstranten nu nog veilig?”, vraagt de trainer tot slot. “Ja”, zegt de OvD-P. “Want de auto is vóór het provinciehuis tot stilstand gekomen. De demonstranten staan om de hoek. Dat is nog steeds een veilige plek om te demonstreren.”

Dan is het tijd voor de debriefing. De groep kijkt met een goed gevoel terug op de training. “Ik vind het mooi hoe we in de BOB-overleggen effectief samen hebben gewerkt en hoe we er samen in geslaagd zijn om deze oefening tot een goed einde te brengen”, zegt een deelnemer. Met dat gevoel wordt de dag afgesloten.